Schenkingen van liturgische gewaden

otdat de Reformatie er een eind aan maakte, deden veel mensen in de late middeleeuwen schenkingen aan kerken of andere religieuze instellingen, ten behoeve van hun zielenheil. Men geloofde namelijk dat het doen van een goed werk, waaronder religieuze schenkingen, de tijd verkortte die de ziel na de dood in het vagevuur moest doorbrengen. Onder de zaken die geschonken werden, bevonden zich ook kledingstukken die door geestelijken tijdens religieuze diensten werden gebruikt: de liturgische gewaden of paramenten. Omdat de schenkers ook graag herinnerd wilden worden als gulle gevers en na hun dood herdacht door de gemeenschap, werden regelmatig tekens of teksten op de gewaden aangebracht die de schenker in herinnering riepen.

Op deze website wordt de schenking van liturgische gewaden in de laatmiddeleeuwse Nederlanden behandeld, met een bijzondere aandacht voor Utrecht. Het is onderdeel van het onderzoeksproject Medieval Memoria Online (MeMO), dat het bredere fenomeen van de memoria onderzoekt, het geheel aan middeleeuwse herdenkingspraktijken. Voor meer informatie over het project, zie onze website. Daar waar objecten en/of teksten worden besproken die ook in onze MeMO database staan, is dit aangegeven met het MeMO-logo. Als u erop klikt, komt u terecht op de beschrijving van het object in de database.

We zullen ons hier exclusief richten op de schenking van liturgische gewaden. Schenkingen van andere zaken, ook van ander liturgisch textiel zoals pellen, kussens of kelkvelums, zullen niet behandeld worden.

Verschillende aspecten die te maken hebben met de schenking van liturgische gewaden zullen aan bod komen. Deze zijn opgedeeld in vijf 'hoofdstukken', die aan de zijkanten door blauwe balken zijn weergegeven. Door op een van de blauwe balken te klikken, zal het desbetreffende onderdeel uitklappen.

Schenking gaat dieper in op het overkoepelende fenomeen van memoria, de middeleeuwse dodengedachtenis, evenals de schenkingspraktijken. Wie schonken aan welke instelling? Welke mogelijkheden waren er? En wie waren er allemaal bij een schenking betrokken? Onder Vervaardiging zal worden ingegaan op de totstandkoming van het fysieke object: wie maakte een liturgisch gewaad precies en op welke manier? Bij Objecten worden vervolgens specifieke objecten beschreven met een bijzonder schenkingsverhaal. Gebruik behandelt hoe geschonken gewaden in religieuze instellingen werden gebruikt: welke verschillende gewaden waren er en waar, wanneer en door wie werden zij gebruikt? Tot slot zal onder Na de middeleeuwen dieper in worden gegaan op wat er lang na de schenking met de gewaden gebeurde: waarom zijn er zoveel verdwenen en hoe zijn de gewaden die nog bestaan in musea terechtgekomen?