Schenkingen van liturgische gewaden

Kazuifel geschonken door Katharina van Kleef

De schenkster van dit kazuifel, Katharina van Kleef (1417-1476), is achterhaald via het gedeelde wapenschild op de rugzijde van het gewaad. In het hart van het gaffelkruis zijn de wapens Gelre-Gulick en Kleef-Mark in een schild gevat. Katharina was een dochter van Adolf IV van Kleef-Mark (1373-1448) en Maria van Bourgondië (1393-1463). Dankzij haar huwelijk met Arnold van Egmond (1410-1473) dat in 1430 voltrokken werd, mocht ze de titels hertogin van Gelre en gravin van Zutphen voeren. Het echtpaar bezat meerdere residenties in het hertogdom Gelre, waaronder Kasteel Rosendael in Rozendaal en de Valkhofburcht in Nijmegen. Katharina bracht de laatste periode van haar leven door in Kasteel Tolhuis in Lobith.

Het kazuifel stamt mogelijk uit het bezit van de slotkapel van Lobith, zoals vaker is gesuggereerd. Andere kapellen of (klooster)kerken kunnen echter niet worden uitgesloten als oorspronkelijke verblijfplaats. Het gewaad kan tot de algemene uitrusting van een instelling hebben behoord of bestemd zijn geweest voor een specifieke vicarie. Katharina blijkt in ieder geval in 1470 een vicarie gesticht te hebben. Deze stichting bestond uit het wekelijks opdragen van vier heilige missen in de Nicolaaskapel op het Valkhof, ter ere van God, de heilige maagd Maria en alle heiligen, ter bevordering van het zielenheil van Katharina, haar zoon Adolf en hun voorouders, en ter wille van het welzijn van de onderdanen.

Een ander door Katharina geschonken stuk is een zilveren miskelk, die op de voet haar wapenschild draagt. Ook voor de kelk geldt dat de herkomst onzeker is. Het bekendst is Katharina van Kleef echter ongetwijfeld als bezitster en vermoedelijke opdrachtgeefster van het rijk verluchte getijdenboek dat rond 1440 gemaakt werd.

Boven het wapenschild van Katharina van Kleef zijn op het kazuifel de gekruisigde Christus en de naam 'maria' weergegeven. De figuren onder het schild zijn de apostelen Jacobus de Meerdere en Petrus. De zijarmen van het gaffelkruis tonen een patroon van rozetten, (levens)bomen en de namen 'maria' en 'ihesus'. Deze opschriften en bloem-en boommotieven zijn ook op het gaffelkruis op de voorzijde te zien, en zijn karakteristiek voor Kölner Borte. De stroken van beide gaffelkruisen zijn dus geweven en gedeeltelijk geborduurd in Keulen. Het rode fluweel waarop de gaffelkruisen zijn aangebracht heeft nog zijn oorspronkelijke gotische model.