De Grote of Michaëlskerk

De vroegst bekende kerk in Oudewater was een kapel die rond het jaar 1000 uit tufsteen werd gebouwd. Deze werd vervolgens vergroot tot een gotische kruiskerk. De huidige hallenkerk dateert uit de vijftiende eeuw, toen nieuwe zijbeuken werden toegevoegd die even breed waren als het oorspronkelijke schip van de kerk. Alleen de toren is ouder. Hij dateert van ca. 1300-1340 en heeft een markant zadeldak.

In 1566 bekeerde pastoor Theodorus Aemillius zich tot het protestantisme en vele gelovigen volgden zijn voorbeeld. Tot aan de Oudewaterse Moord in 1575 werd de kerk zowel door katholieken als protestanten gebruikt. De kerk overleefde de brand van 1575, maar vanaf 1576 mochten katholieken de kerk niet langer voor diensten gebruiken, al konden ze er nog wel begraven worden. Een altaarsteen van 90 x 150 cm (oorspronkelijk ca. 90 x 162 cm) werd hergebruikt als vloertegel en is nog steeds in het hoogkoor te vinden: hij is herkenbaar aan drie (oorspronkelijk vijf) gegraveerde kruisjes, die de vijf wonden van Christus symboliseren en die standaard in altaarstenen werden aangebracht.

Er zijn in de Michaëlskerk nog steeds diverse middeleeuwse en latere grafzerken te vinden, waaronder het gebeeldhouwde monument voor de in Oudewater geboren Rudolph Snellius van Rooyen (1547-1613), Leids hoogleraar in Hebreeuws en wiskunde. Het oudst bewaard gebleven monument is waarschijnlijk de grote zerk van Dirck van Zijl (gest. 1481) en andere leden van de families Van Zijl en Van Swieten. De zerken variëren van grote langwerpige zerken tot het kleinere formaat hooftstuck. Deze kleinere zerken, die uiteraard minder duur waren, werden kennelijk aan het hoofdeinde van het graf neergelegd.

Omstreeks 1750 besloten de autoriteiten in Oudewater dat alle grafzerken in de kerkvloer even breed moesten zijn. De eigenaren kregen de keus tussen hun zerken zelf verwijderen of toestaan dat de kerkmeesters ze op maat maakten. Op veel stenen is nog steeds te zien dat de randen eraf gehakt zijn, waardoor delen van de inscriptie verloren zijn gegaan. In meer recente restauraties zijn vrijwel alle zerken verplaatst en sommige zijn nog verder verkleind.

Helaas zijn er geen schriftelijke bronnen overgebleven over begravingen in Oudewater vóór de Reformatie. Het oudst bekende document, dat van rond 1595 dateert, vormde de basis voor het grafboek dat men rond 1600 begon. Het oudere, nu zwaar beschadigde boekje bevat interessante informatie over prijzen van begraven in de verschillende delen van de kerk en een chronologisch overzicht van wie er in elk graf werd bijgezet tussen ca. 1574 (toen de pest woedde in Oudewater) en 1755. De graven worden opgesomd per 'regel' in elk deel van de kerk.

Het grafboek noemt ook de eigenaar van elk graf en de eigendomsoverdracht door verkoop of erfenis. Eigendom van privégraven kon aan de kerk vervallen wanneer een familie niet langer de verplichte kerkrechten betaalde: dit is op sommige graven te herkennen aan de toegevoegde letter K voor 'kerk'. Daarnaast zijn er de boeken waarin chronologisch de ontvangsten voor begraven zowel in de kerk als op het kerkhof werden genoteerd van 1647 tot 1800. Beide bronnen zijn echter niet helemaal compleet en bevatten fouten, bijvoorbeeld voor de jaren 1672-1673 toen er wederom een zware pestepidemie heerste en er dagelijks een aantal doden begraven moest worden. Hierdoor raakte men kennelijk soms de tel kwijt.

De inscripties op monumenten en zerken in Oudewater werden in 1922 door P.C. Bloys van Treslong Prins gepubliceerd. Hij heeft nog teksten kunnen overschrijven die nu niet meer leesbaar zijn, maar hij gebruikte ook het handschrift Inscriptiones van Aernout van Buchel. Er liggen echter ook enkele zerken in Oudewater die Bloys van Treslong Prins niet beschreven heeft.

Een aantal van de nog aanwezige middeleeuwse zerken in Oudewater wordt hier voor het eerst gepresenteerd met foto's, transcripties, en informatie over de personen die erop herdacht worden.


Vorige: Oudewater: de middeleeuwse stad
Volgende: Overzicht van de grafzerken

Terug naar de top van de pagina



















Disclaimer:
2011: website ontwerpen door Charlotte Dikken (UU). Deze website is getest op Internet Explorer, Opera en Firefox en kan het best worden bekeken op een volledig gemaximaliseerd scherm. Tevens gebruiken sommige delen van deze site JavaScript.
Deze pagina is voor het laatst bijgewerkt op: 7 mei 2014.