De verscheidenheid aan grafmonumenten

Er bestaan thans nog verschillende soorten middeleeuwse grafmonumenten, van koperen grafplaten, gegraveerde zerken en gedenktekens aan de muur tot grote gebeeldhouwde tombes, al dan niet met grafbeelden. De meeste grafmonumenten bevinden zich nu nog in kerken en kathedralen, hoewel we ook nog een aantal middeleeuwse stenen grafkruizen en zerken aantreffen op kerkhoven.

Middeleeuwse monumenten waren meestal gedecoreerd met kleur, hoewel de originele polychromie in de loop der eeuwen meestal verloren gegaan is. Zelfs de contourlijnen op gegraveerde zerken waren vaak gevuld met contrasterend mastiek of pigment, maar van zulk vulsel is zelden nog iets te zien. De huidige kleuren op het dubbele praalgraf van Gerard IV, graaf van Gelre en Zutphen (gest. 1229), en zijn echtgenote Margaretha van Brabant (gest. 1231) in de Munsterkerk van Roermond zijn tijdens de restauratie in 1873 aangebracht door Pierre Cuypers. Toch kan een dergelijke reconstructie ons een idee geven van hoe kleurig een middeleeuws monument er destijds uitzag.

De meest prestigieuze plaats voor een graf was in de buurt van het hoogaltaar: hier werden vaak de stichters begraven. Dit was ook het geval met de graaf en gravin van Gelre en Zutphen, die precies in het midden van de Munsterkerk onder de vieringkoepel hun laatste rustplaats kregen - overigens niet in de graftombe zelf, maar in graven direct onder het monument. Het lichaam van Catharina van Bourbon, hertogin van Gelderland (gest. 1469), werd in een grafkelder onder de vloer van de Stevenskerk in Nijmegen bijgezet. Bovenop haar grafmonument lag geen stenen grafbeeld maar een gegraveerde koperen grafplaat met een representatie van de hertogin. Rondom de stenen tombe zijn kleinere koperen platen aangebracht met rouwende figuren (pleurants), de twaalf apostelen, en familiewapens.

Koperen grafplaten en gegraveerde stenen werden vaak ook direct op de kerkvloer gelegd. Het woord 'koper' is overigens misleidend. Het metaal is eigenlijk messing (Frans: laiton), een legering van o.a. koper en zink. Zulke messing grafplaten werden oorspronkelijk vanuit Vlaanderen geïmporteerd en in stenen zerken gevoegd; ze waren vaak gedecoreerd met zilver of emaille. Helaas zijn de meeste van deze messing platen verwijderd en als schroot hergebruikt; er rest dan alleen nog een inkeping met de vorm van de oorspronkelijke plaat. Gelukkig zijn er nog een aantal van deze koperen grafplaten bewaard gebleven in Nederland.


Vorige: Zorg voor het hier en het hiernamaals
Volgende: Grafzerken als memoria





Disclaimer:
2011: website ontwerpen door Charlotte Dikken (UU). Deze website is getest op Internet Explorer, Opera en Firefox en kan het best worden bekeken op een volledig gemaximaliseerd scherm. Tevens gebruiken sommige delen van deze site JavaScript.
Deze pagina is voor het laatst bijgewerkt op: 7 mei 2014.