Portretten en broederschappen: Een Nederlands fenomeen?

Het overgrote deel van de hier opgenomen objecten komt uit de Nederlanden. Zijn de portretten van Jeruzalemvaarders een typisch Nederlands fenomeen? Een vraag als deze is altijd lastig te beantwoorden aan de hand van aantallen alleen, aangezien onbekend is hoeveel er verloren is gegaan. Bovendien is er geen systematisch onderzoek gedaan naar buitenlandse portretten, wat een vertekend beeld kan geven.

Wat wel opvalt is de regionale verscheidenheid. De palmtakken zijn in Duitsland bijvoorbeeld niet bekend. Het gebruik van palmtakken lijkt in nauw verband te staan met de aanwezigheid van broederschappen. En inderdaad valt op dat het gebruik van palmtakken voortleeft in zeventiende-eeuws Antwerpen, juist waar de broederschappen nieuw leven in werd geblazen. Op zijn minst is te zeggen dat de Jeruzalembroederschappen een fenomeen van de Lage Landen waren, en dat dit een eigen herdenkingscultuur met zich meebracht.

Bovendien lijkt het erop dat hier een sterke persoonlijke invloed van bepaalde kunstenaars aanwezig was: Jan van Scorel was verantwoordelijk voor het grootste deel van de broederschapsportretten, en beeldde zichzelf er ook op af (Van Tongerloo vermoedt zelfs dat hij zelf het initiatief heeft genomen tot vervaardiging1). Tevens wordt zijn naam verbonden aan een aantal enkele portretten. De enkele portretten van voor 1525 worden daarnaast opvallend vaak verbonden aan de meester van Alkmaar, die waarschijnlijk in dezelfde kringen als Van Scorel verkeerde. En Van Scorels leerling Antonie Mor heeft ook zijn bijdrage geleverd.

De Jeruzalemvaardersportretten uit Duitsland hebben in ieder geval een totaal ander karakter dan die uit de Nederlanden. Er zouden bij nader onderzoek nog andere portretten kunnen opduiken van buiten de Lage Landen, die het beeld van een 'Nederlands fenomeen' op zijn kop zetten. Daarnaast zou het ook kunnen dat er buiten de Nederlanden andere herdenkingspraktijken belangrijker waren dan het maken van een Jeruzalemvaardersportret. Men kan bijvoorbeeld denken aan grafzerken of reisverhalen.

Vorige: Attributen en insignes

Volgende: Overzicht van de objecten (slechts in het Engels)

Disclaimer:
2012: website ontwerpen door Charlotte Dikken en Bart Holterman (UU). Deze website is getest op Internet Explorer, Opera en Firefox en kan het best worden bekeken op een volledig gemaximaliseerd scherm. Tevens gebruiken sommige delen van deze site JavaScript.
Deze pagina is voor het laatst bijgewerkt op: .