Schenkingen van liturgische gewaden

Medieval Memoria Online

Schenking

Vervaardiging

Objecten

Gebruik

Na de middeleeuwen

Verloren gegaan

Rogier van der Weyden, De opgraving van het lichaam van de Heilige Hubertus, ca.1437 (The National Gallery, Londen, inv. nr. NG783). Bisschop Hubertus is afgebeeld als zijnde begraven in een kazuifel, zoals in de middeleeuwen gebruikelijk was. (Foto: Wikimedia Commons)

Er zijn relatief weinig (complete) middeleeuwse paramenten bewaard gebleven. Daar hebben verschillende factoren aan bijgedragen. Een van deze factoren is de kwetsbaarheid van het textiel. Met name intensief gedragen gewaden konden door slijtage onbruikbaar worden en werden weggedaan. Verder speelde een bepaald funerair gebruik een rol: bisschoppen en priesters werden in een kazuifel begraven. Zo staat in de kerkmeestersrekeningen van de Utrechtse Klaaskerk (Nicolaïkerk) vermeld dat de kerk in 1488 een geldbedrag ontving van priester Iacop Aelberts voir een out ka(sufel) der kercken daer hy in begraven wert. (Vertalen)voor een oud kazuifel van de kerk, waarin hij begraven werd. (Origineel) Het ging hierbij meestal niet om dure en/of geschonken kazuifels, maar om oude of eenvoudigere misgewaden. Alles bij elkaar genomen zal er dus al vóór de Reformatie het nodige aan paramenten zijn verdwenen.

De Beeldenstorm van 1566 was niet alleen gericht tegen beelden en schilderijen, maar ook tegen liturgische gebruiksvoorwerpen en gewaden. Grote aantallen gewaden – tot dan toe zorgvuldig bewaard in speciaal daarvoor vervaardigde kasten in de sacristie – zullen zijn vernietigd of weggenomen. Ook in de daaropvolgende periode van opstanden en onlusten bleven de liturgische gewaden niet gespaard. In 1580 bijvoorbeeld werden in Kampen de paramenten van de St. Nicolaaskerk (Bovenkerk) op de brandstapel gegooid.

In latere eeuwen ging een en ander verloren als gevolg van veranderde smaakopvattingen en verkeerd opbergen. Tot slot hebben de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog het aantal overgeleverde middeleeuwse paramenten nog wat verder teruggebracht.

Vorige: Gebruik: Overige gewaden

Volgende: Hergebruikt en vermaakt

Referenties en literatuur

  • Het Utrechts Archief, Kerkmeestersrekeningen Klaaskerk, Bewaarde Archieven (=BA) II (709): inv. nr. 706-2: 1488, fol. 1v [online archiefinventaris].
  • Jansen, Béatrice, Laat Gotisch Borduurwerk in Nederland ('s-Gravenhage 1948) 28-29.
  • Leeflang, Micha, en Kees van Schooten (red.), Middeleeuwse borduurkunst uit de Nederlanden (Zwolle 2015) 119.